IN GESPREK MET MARJAN VAN GERWEN

“VERSTEDELIJKING MOET ONLOSMAKELIJK VERBONDEN ZIJN MET KUNST”

Cultureel kwartiermaker Marjan van Gerwen is de gloednieuwe directeur van CrossArts, het publieke kunstinitiatief van 5 grote Bredase culturele instellingen (Electron, Brack, Grote Kerk Breda, Tranzforma en BredaPhoto). Met ruim 20 jaar ervaring met het inbrengen van kunst en cultuur in gebiedsontwikkeling, is deze kartrekkers-rol haar op het lijf geschreven. ”Verstedelijking moet onlosmakelijk verbonden zijn met kunst. Kunst en cultuur zorgen voor de menselijke maat. En dragen eraan bij dat mensen zich thuis blijven voelen in hun stad.”

Waarom is het zo belangrijk dat verstedelijking en kunst en cultuur hand in hand gaan?
“Ruimtelijke veranderingen in wijken en stadsdelen, zoals groei, sloop en nieuwbouw, brengen vaak gedurende lange tijd een bepaalde onzekerheid teweeg bij de mensen die er wonen. Zij voelen zich niet (meer) verbonden met hun omgeving- en raken zowel fysiek als sociaal haast verdwaald in hun eigen stad.

Met kunst en cultuur kun je dan een welkome houvast bieden. Bijvoorbeeld omdat het je even stil laat staan bij jezelf: wat vind ik hier eigenlijk van en wat zegt dat over mij? Of omdat het een gedeelde ervaring oplevert, waarbij onderlinge verschillen er even niet toe doen. Dat ‘samen beleven’ levert dan een gevoel van verbondenheid op. Met elkaar én je omgeving.

“Kunst kan en mág ook schuren. Juist die confrontatie draagt bij aan een stukje eigenheid en identiteit”

Maar het kan en mág ook schuren. Omdat je iets tegenkomt waarvan je denkt: dit vind ik niks, dit bén ik niet. Ook, of misschien wel juist, dat soort confrontaties draagt bij aan eigenheid en identiteit. En aan het delen van waarden en koesteren van verschillen. Dat zorgt ervoor dat mensen zich thuis blijven voelen in hun stad.

Hoe geef je die wisselwerking goed vorm?
“Dat zit hem vooral in samen doen. Samen optrekken, over de domeinen heen. Binnen CrossArts hebben verschillende Bredase culturele instellingen al laten zien dit aan te durven. Zij zijn bereid verder te kijken dan hun eigen toko en belangen. Puur vanuit het geloof in the greater good: de toegevoegde waarde voor de stad. Niet vanzelfsprekend in een tijd waarin veel instellingen moeten knokken om het hoofd boven water te houden. Het zegt iets over de mentaliteit in Breda. Ik vind dat super inspirerend.

“De initiatiefnemers van CrossArts zijn bereid verder te kijken dan hun eigen toko en belangen. Dat zegt iets over de mentaliteit in deze stad.”

Maar CrossArts gaat over zoveel meer dan kunst en cultuur alleen. We zullen als collectief nauw op moeten trekken met álle partijen die ‘iets’ te maken hebben met de transitie die hier in de CrossMark gaande is, een belangrijke ontwikkeling voor de stad. Maatschappelijke organisaties in de stad, de bouwers en ontwikkelaars… Het is de kunst om met ál die partijen, met ál die verschillende belangen en agenda’s, te werken aan een toekomstige stad waarin duurzaamheid voorop staat. En er dus echt een gezamenlijk gedragen ambitie van te maken. Want we hebben elkaar hierin keihard nodig.

Mijn rol zal dan ook voornamelijk een verbindende zijn. Gelukkig past me dat goed. Ik ben een echte bruggenbouwer, over de domeinen heen. Daar loop ik warm voor, óók door de ervaring die ik hierin heb opgedaan.”

Welke lessons learned neem je mee naar CrossArts?
“Onder andere dat je altijd een open blik moet behouden – en je flexibel op moet stellen. Want iets dat in ontwikkeling is, mag nooit in beton gegoten zijn. Tijdens het proces kom je altijd kansen, uitdagingen en nieuwe inzichten tegen. Die moet je niet als hinderlijk zien, maar juist vól omarmen.

Bewoners zijn een serieuze partij die je goed moet betrekken bij de ontwikkeling van hun leefomgeving. Waar hebben zij behoefte aan? En hoe kunnen we dan samen waarde toevoegen? Door de bewoners te laten participeren in kunst en cultuurprojecten in hun wijk, maak je ze mede-eigenaar. Zonder afbreuk te doen aan de verrassing, natuurlijk. Want dat is uiteindelijk waar dit initiatief voor staat: je laten verwonderen door het onverwachte. Die comfortzone uit en iets nieuws ervaren, dát is CrossArts.”

“In het Bredase havengebied krijgen we de kans om vanaf het állereerste begin een kunstprogramma te verweven met ruimtelijke ontwikkeling. Hoe mooi is dat?”

Waar komen we CrossArts de komende tijd tegen?
“We focussen ons nu vooral op het havengebied: dé plek in Breda die nu volop in ontwikkeling is en al van meet af aan onze homebase vormt. Het is het de perfecte locatie om te doen wat we beloven: ons kunstprogramma from scratch verweven met de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied.

Maar je vindt CrossArts activiteiten ook op andere plekken in de stad. Onze initiatiefnemers sluiten met hun eigen activiteiten aan op onze programmering. Zo creëren we een herkenbare rode draad door de stad. En verleiden we óók de Bredanaars voor wie een bezoekje aan het havengebied niet direct voor de hand ligt, om deze kant op te komen.”

Benieuwd naar wat CrossArts het komende jaar voor je in petto heeft?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en volg ons via de socials – dan mis je niets!

BIO Marjan van Gerwen
Marjan is in haar loopbaan in meerdere steden betrokken geweest bij het bepalen van de ‘culturele strategie’ binnen de ruimtelijke ontwikkeling. Voor het Amersfoortse Vathorst bijvoorbeeld, toen nog een wijk in aanbouw. En in de stad Delft, bij de ondertunneling van het spoor. Ook werd ze aangehaakt bij gebiedsontwikkeling van de Piushaven in Tilburg, waar een grootschalige herstructurering heeft plaatsgevonden.
– directeur CrossArts –